సుమతీ శతకమును బద్దెన కవి రచించాడు. పండితపామర జన రంజకముగా ఆ మహనీయుడు రాసిన పద్యాలు అమోఘం. వాటిలో మచ్చుకకు కొన్నింటిని స్మరించుకుందాం. # బద్దెన సుమతీ శతకము #
పద్యం:
అక్కరకు రానిచుట్టము
మ్రొక్కిన వరమీని వేల్పు, మోహరమున తా
నెక్కిన బాఱని గుఱ్ఱము
గ్రక్కున విడువంగలయు గదరా సుమతీ!
తాత్పర్యం:
అవసరమునకు వచ్చి సహాయపడని చుట్టమును, పూజించిననూ కోరిక తీర్చని దైవాన్ని, తాను అధిరోహించినపుడు యుద్ధరంగమున పరుగెత్తని గుర్రమును, బద్ధిమంతుడైనవాడు వెంటనే విడిచిపెట్టాలి.
పద్యం:
అకొన్న కూడె యమృతము
తాకొందక నిచ్చువాడె దాత ధరిత్రిన్
సోకోర్చువాడె మనుజుడు
తేకువ గలవాడె వంశతిలకుడు సుమతీ!
తాత్పర్యం:
మంచి ఆకలి సమయమున లభించిన పదార్థమే అమృతం. యాచించిన వెంటనే కాదనకుండా దానం చేసినవాడే దాత. శ్రమను సహించువాడే మానవుడు. ధైర్యంగా ప్రవర్తించువాడే వంశోద్ధారకుడు.
పద్యం:
ఉత్తమ గుణములు నీచున
కెత్తెఱగున గలుగు నేర్చు నెయ్యెడలందా
నెత్తిచ్చి కరగపోసిన
నిత్తడి బంగారమగునె యిలలో సుమతీ!
తాత్పర్యం:
నీచుడు మంచివారితో చెలిమి చేసినా, వారి యొక్క మంచి గుణములు గ్రహించజాలడు. ఎట్లాగంటే, బంగారంతో సమానమగు ఇత్తడిని తూచి, బంగారం కరిగించిపోసిన మూసలోపోసినా అది బంగారం కాజాలదు కదా!
పద్యం:
ఉపకారికి నుపకారము
విపరీతము కాదుసేయ, వివరింపంగా
నపకారికి నుపకారము
నెపమెన్నక సేయువాడు నేర్పరి సుమతీ!
తాత్పర్యం:
మేలు చేసినవారికి మేలు చేయడం గొప్పతనం కాదు. తనకు హానిచేసినవాని తప్పులను గణింపక మేలు చేయువాడె గొప్పబద్ధిమంతుడు.
పద్యం:
ఓడల బండ్లును వచ్చును
ఓడలు నా బండ్ల మీద నొప్పుగవచ్చున్
ఓడలు బండ్లు వలెనే
వాడంబడు గలిమిలేమి వసుధను సుమతీ!
తాత్పర్యం:
ఓడల మీద బండ్లువచ్చును. బండ్లమీద ఓడలు కూడా వస్తుంటాయి. అలాగే ఈ భూమియందు సుఖమున్న వారికి కష్టము, దారిద్ర్యమున్నవారికి సంపద వస్తూ,పోతూ ఉంటాయి.
ఇదీ చదవండి: ప్రజాకవి వేమన పద్యరత్నాలు